Het onderwijs aan kleuters verdient veel meer aandacht dan het nu krijgt. Zeker in Nederland, waar deze speciale vorm van educatie haar status, sinds de integratie in het primair onderwijs, nagenoeg verloren heeft. Ik besteed daar graag tijd en aandacht aan. Al mijn publicaties, adviezen en lezingen die ik geef over het onderwijs aan kleuters, zijn gebaseerd op research (theorie en wetenschap), met een enorme passie voor en kennis van de neurowetenschap. En gebaseerd op veldonderzoek: ik bezoek jaarlijks meerdere malen locaties waar kleuteronderwijs gegeven wordt. In binnen- en buitenland.

Wat ik niet heb is onderwijservaring in de rol, van leerkracht of leidinggevende. Zelf voel ik dat niet als een beperking, al ben ik om die reden wel heel terughoudend met het geven praktische tips. Maar juist de relatieve afstand tot de praktijk geeft me meer gelegenheid om de patronen te zien en hypes en polarisaties (en die zijn er!) te nuanceren. Door middel van een groot aantal artikelen en blogs op deze website wil ik daar graag blijk van geven.

Betsy toen ik 4 jaar was. Kleuterschool in IJsselmuiden
Ik ben een kind geweest
gehuld in mateloos 
verlangen.

De wereld hield van mij
en ik hield van de wereld.

Omarmd werd ik
door hen die mij

hun steun en stem 
hebben gegeven.

Maar meer nog 
trokken mij de golven
en de stormen aan.
Zij hebben mij verleid.

Betsy van de Grift 
01042017
 

Kijken doe je met je ogen…

Misschien heb je dat zelf wel eens tegen jonge kinderen gezegd (ik in al geval wel tegen mijn eigen kinderen).  Op momenten dat het echt niet schikt, zitten peuters en kleuters overal met hun handen aan. Terwijl jij in de rij staat bij de apotheek, gaat de peuter op ontdekkingstocht en trekt hier en daar wat uit de schappen. Je begrijpt de interesse van het kind in zijn omgeving, maar je wilt het kind aanleren dat het onverstandig of ongepast is om dan alles aan te raken of op te pakken, wat hun interesse trekt.

Dus: Àh, àh afblijven, kijken doe je met je ogen!

Eerst het goede nieuws: heel goed van die volwassenen om het gedrag van het kind, ook al is het op dat moment wat ongeschikt, te bezien vanuit zijn leerbehoefte. Veel gedrag van jonge kinderen wordt van binnenuit gedreven en past echt bij de leeftijd. Als ware wetenschappers proberen jonge kinderen hun omgeving te begrijpen en dat gaat op een leeftijdsconforme manier: door betekenis te geven aan zintuiglijke waarnemingen. Zien, voelen, ruiken, horen en betasten; alle informatie wordt samengevoegd tot een betekenisvolle ervaring. Het jonge kinderbrein, dat nog volop in ontwikkeling is, heeft heel veel behoefte aan betekenisvolle ervaringen om neurale netwerken mee te vormen.

Het brein doet om die reden heel veel suggesties aan het jonge kind om er vooral op uit te gaan en -zelfs fysiek- naar de nieuwe leerervaringen toe te bewegen. Jonge kinderen zijn meer dan wij denken, doelgericht aan het leren.

Maar zo’n van binnenuit gedreven kind, tsja, het komt ons als volwassenen niet altijd even goed uit. En we willen kinderen vertrouwd maken met de maatschappelijke omgeving en het leren hoe het zijn of haar sociale rol het beste kan uitvoeren. Als volwassenen staan we voor de opgave om jonge kinderen te socialiseren en te disciplineren.

En de opvoedkundige spanning die socialisatie met zich meebrengt is zowel voor de opvoeder als voor de peuter/kleuter een flinke uitdaging. Temeer daar we in onze pogingen om het kind te socialiseren, in het kind zelf een geduchte tegenstander kunnen ervaren… En enerzijds willen we respectvol omgaan met het autonome jongen wezen, terwijl we anderzijds ook weten dat een opvoedkundige interventie nodig en nuttig is en consequent moet worden uitgevoerd.

Vandaar dus dat ‘kijken doe je met je ogen’.

Het is dus niet altijd leuk, maar het moet gebeuren: de executieve vaardigheden zijn helaas niet aangeboren en moeten gedurende de hele kindertijd, tot wel 25 jaar, getraind worden. Wij hebben als opvoeders en leerkrachten een grote rol in dit leerproces en daar is een uiterst belangrijke reden voor. Want samenleven met anderen, je aanpassen, focus opbrengen, op je beurt wachten en rekening houden met anderen… ook dat zijn ongelooflijk belangrijke leerervaringen. Bovendien zullen kinderen, met beperkt ontwikkelde executieve vaardigheden in het nadeel zijn in hun schoolse loopbaan. Zo blijkt uit wetenschappelijke studies, dat ze veel minder profiteren van onderwijs en met lagere (dan gemiddeld) resultaten hun schoolse loopbaan afsluiten.

De executieve functies zijn geen echte ‘breingebieden’; maar veeleer een zeer complexe samenwerking tot enkele cognitieve functies. Deze ontwikkelen zich ‘laat’, vanaf de vroege puberteit tot wel het 25e levensjaar. Verwacht daarom van jonge kinderen nog niet al te veel ‘prestaties’ op dat gebied. Met kleuters gaat het vooral om eenvoudige taakoefeningen ‘in het moment’.

Lezing of workshop boeken?

In 2021 ben ik door tientallen scholen of onderwijsinstellingen benaderd om kennissessies te geven over kleuteronderwijs. Helaas moest er veel ‘on hold’ gezet worden of doorgeschoven naar 2022, wegens …je weet wel…Veel ruimte voor nieuwe boekingen heb ik niet meer. Maar neem vooral contact op als je met een groepje mensen wilt werken aan een innovatie van jullie aanbod aan de kleuters. Of als je er samen niet helemaal, uitkomt: alleen maar spelend leren? Of toch ook Directe Instructie? En hoe zit het nou met die leerling volg systemen; wat mag er vanaf dit jaar nou wel of niet?

Het onderwijs aan kleuters verdient beter…

Over wetenschappelijke studies gesproken: in 2020 publiceerde ik De Kleutervriendelijke School. Een boek voor iedereen die voelt en weet dat het kleuteronderwijs een betere kans verdient, meer aandacht, meer ‘kleuter-eigenheid’. Het boek staat bomvol referenties, achtergronden, onderzoek en opinies, door een groot aantal bijdragen van gastauteurs. Topseller en verkozen tot een-na-beste onderwijsboek van het jaar 2020, door LBBO.

https://shop.onderwijsmaakjesamen.nl/de-kleutervriendelijke-school.html